Ένα βιβλίο Αριστούργημα, που δεν πρέπει να λείψει από κανένα σπίτι της Άρτας και της Ηπείρου
Το βιβλίο « Ιερατική Σχολή Άρτης 1903-1940» της συμπατριώτισσας Κλαίρης
Γιώτη, είναι προϊόν πολυετούς ερευνητικής εργασίας στα Γενικά Αρχεία του
Κράτους, γραμμένο με μεράκι και διανθισμένο από την τριβή της με τον
τόπο και τους ανθρώπους της, αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο ιστορικής
τεκμηρίωσης, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για μια γωνιά της Ηπείρου,
άγνωστη στο ευρύ κοινό, που εξακολουθεί να υπομένει, να επιμένει και να
ελπίζει.
Η εργασία αυτή ερευνά την ίδρυση, την οργάνωση, τη διοίκηση της Ιερατικής Σχολής της πόλης της Άρτας, από το 1903-1940 και τα νομοθετικά διατάγματα, που καθόριζαν τη λειτουργία της .Παρατίθενται ακόμη: θέματα απολυτηρίων εξετάσεων, προσωπικό της σχολής, διδακτικά βιβλία, στοιχεία εσωτερικού κανονισμού, άσκηση εποπτείας, κίνηση μαθητικού δυναμικού, φωτογραφίες της εποχής.
Η εργασία έχει πολύ μεγάλη Βιβλιογραφία ελληνική και ξένη, άρθρα και Λήμματα.
Τα ερευνητικά ερωτήματα στα οποία δίνει απαντήσεις σε αυτή την εργασία η συγγραφέας είναι:
- Για ποιο σκοπό ιδρύθηκε η Ιερατική Σχολή στο συγκεκριμένο χώρο και χρόνο;
- Οι λόγοι της κατάργησή της είχαν σχέση με τη γενικότερη μεταρρυθμιστική προσπάθεια του 1929;
- Ποια ήταν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της παρεχόμενης εκπαίδευσης;
- Ποιος ο ρόλος των επιθεωρητών;
- Ποια ήταν η κοινωνική και γεωγραφική προέλευση των μαθητών της;
- Υπήρξαν ειδικά γεγονότα στη διάρκεια της λειτουργίας της;
- Ποια η σχέση της με τον κοινωνικό περίγυρο της πόλης;
- Μπορούν να γίνουν συσχετίσεις ανάμεσα σε εκπαιδευτικά γεγονότα και κοινωνικοπολιτικά φαινόμενα;
Η Ιερατική Σχολή κατόρθωσε να υποστηρίξει την μόρφωση του τοπικού και όχι μόνο κλήρου και να στελεχώσει όχι μόνο τους ιερούς ναούς αλλά και τα σχολεία με καταρτισμένους για την εποχή τους εκπαιδευτικούς.
Το βιβλίο αυτό, μας μιλάει για εποχές που η Άρτα διεκδικεί τη θέση και τον ρόλο της στην ελληνική κοινωνία, στην αυγή και στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, τότε που υπήρχε μια άλλου είδους ποιότητα στις ανθρώπινες σχέσεις, στην κοινωνία και στην παιδεία.
Η μνήμη, το παρελθόν, η φωνή των πραγμάτων και προσώπων, οι εικόνες και μυρωδιές εποχής, ο φωτισμός του χώρου: τα νήματα που διατρέχουν τον λόγο της Κλαίρης Γιώτη, μπλέκονται αξεχώριστα το ένα μέσα στο άλλο, αλλά εκείνο που κυριαρχεί σίγουρα στο βιβλίο της είναι η Αρτινή εκπαίδευση.
Η πόλη της Άρτας καλλιεργούσε από τα μέσα του 13ου αιώνα το δέντρο της παιδείας!!
Οι Σχολές και τα σχολεία μαρτυρούν και την αφύπνιση των κατοίκων της Άρτας, που η αφύπνιση αυτή τελικά οδήγησε στην απελευθέρωση το 1881.
Στην Άρτα λειτουργούσε Δημόσια Ελληνική Σχολή το 1234 την εποχή του Μιχαήλ Β Κομνηνού, στην οποία μαθήτευσε το 1580 ο Μάξιμος ο Γραικός.
Από το 1662 έως το 1768 υπήρχε στην Άρτα η Σχολή Μανωλάκη, την οποία υποστήριξαν οι ιερείς, με εισοδήματα από τις εκκλησίες του Αγίου Βασιλείου και της Υπαπαντής. Στη Σχολή αυτή μαθήτευσαν ο Ευγένιος Βούλγαρης ο γνωστός Έλληνας διαφωτιστής και ο Νικόλαος Σκουφάς , ο ιδρυτής της Φιλικής Εταιρείας.
Μετά την καταστροφή (1821) της Σχολής Μανωλάκη, από τους Τούρκους , οι Αρτινοί ίδρυσαν Ελληνική Σχολή στο Αγιορείτικο Μετόχι των Αγ.Αναργύρων, που βρίσκονταν μέσα στην εβραϊκή συνοικία και το 1836 ίδρυσαν στην θέση που βρισκόταν ο πυρίκαυστος ναός του Αγίου Γεωργίου , νέα Αλληλοδιδακτική Σχολή.
Ακόμη λειτουργούσαν δυο οθωμανικές σχολές, μια κατωτέρα και μια ανώτερων μαθημάτων και το 1823 και μια Εβραϊκή.
Το 1856 ιδρύθηκε Παρθεναγωγείο στη συνοικία του Αγίου Κωνσταντίνου, με έξοδα της Μονής Κάτω Παναγιάς.
Μέχρι την απελευθέρωση της πόλης (1881) λειτουργούσαν συνολικά 64 σχολεία στην πόλη και τα περίχωρα , όπου φοιτούσαν 3.500 αγόρια και 150-200 κορίτσια. Τα σχολεία συντηρούνταν από τις Ιερές Μονές, μερικά από γονείς των σπουδαστών και άλλα από τις εκκλησίες.
Το 1881 συστάθηκε το πρώτο Γυμνάσιο τεσσάρων τάξεων και το τριτάξιο Σχολαρχείο.
Το 1903, επί του Αρχιεπισκόπου Άρτης Γενναδίου, ιδρύθηκε η Ιερατική Σχολή Άρτας, λόγω της γεωγραφικής θέσης της πόλης (η Άρτα ήταν η τελευταία μεγάλη πόλη στα δυτικά σύνορα του ελληνικού κράτους με την Τουρκία). Η Σχολή στεγαζόταν στα κτίρια της Μητρόπολης Άρτας.
Ως διτάξια Σχολή (1903-1922) πρόσφερε τις υπηρεσίες της αποκλειστικά στον κλήρο , το διάστημα (1922-1924) ως τετρατάξια, την περίοδο (1924-1931) λειτούργησε ως Ιεροδιδασκαλείο (με στόχο την κατάρτιση ιερέων και δασκάλων), δηλαδή οι σπουδαστές της στελεχώσανε ενορίες και δημοτικά σχολεία. Το διάστημα (1931-1940) λειτούργησε ως πεντατάξια Ιερατική Σχολή μόνο για την μόρφωση του κλήρου, καθώς έπαυσε να έχει δικαίωμα λειτουργίας του Παιδαγωγικού Τμήματος.
Από την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας το διδασκαλικό επάγγελμα συνδυαζόταν συχνά με το επάγγελμα του ιερέα. Την περίοδο αυτή η εκκλησία ήταν ο μοναδικός φορέας της Ελληνικής Παιδείας. Η ενασχόληση των ιερωμένων με τη διδασκαλία γινόταν παράλληλα και οι λόγοι ήταν: η έλλειψη αρχικά και των δύο επαγγελματικών κατηγοριών , η έλλειψη μορφωμένων ιερέων και η εξασφάλιση των εφημερίων με το μισθό του δασκάλου μέχρι τουλάχιστον να φτάσουν σε ηλικία χειροτονίας (30 ετών).
Το 1931 υπήρχαν στην πόλη 7 σχολεία με 1.220 μαθητές δηλ. ένα γυμνάσιο (260 μαθητές) , δύο σχολαρχεία(400 μαθητές), δύο δημοτικά αρρένων (260 μαθητές), ένα δημοτικό θηλέων (240 μαθήτριες), ένα ισραηλίτικο σχολείο (60 μαθητές) και η Ιερατική Σχολή, που στις αρχές της δεκαετίας του ‘30 συγκέντρωσε το μεγαλύτερο αριθμό σπουδαστών.
Από τους 1036 μαθητές που ήταν εγγεγραμμένοι στην Ιερατική Σχολή Άρτας, οι δάσκαλοι που αποφοίτησαν ανέρχονται σε 300, πολλοί δε από τους μαθητές δεν τελείωσαν την Σχολή (μόνο το 16,6% περάτωνε με επιτυχία τις σπουδές).
Τα μαθήματα που διδάσκονταν οι μαθητές, ηλικίας 14-21, ήταν μαθήματα για την ιεραρχική μόρφωση, μαθήματα γενικής μόρφωσης, τεχνικά και παιδαγωγικά μαθήματα, η γαλλική γλώσσα, η εκκλησιαστική μουσική και ωδική, η γεωπονία, η Υγιεινή και η γυμναστική.
Το πρόγραμμα μαθημάτων της Σχολής ήταν αυτό των Γυμνασίων.
Οι σπουδαστές ήταν παιδιά εργατών, αγροτών (στα προπολεμικά χρόνια της ψωροκώσταινας, οι αγράμματοι αγρότες και εργάτες σκοτωνόταν στη δουλειά, για να μάθουν τα παιδιά τους γράμματα, ήξεραν να εκτιμούν την αξία της παιδείας) και ιερέων , από την Άρτα, Πελοπόννησο και Θεσσαλία.
Η Σχολή λειτουργούσε και ως οικοτροφείο που στέγαζε και σίτιζε τους εσωτερικούς μαθητές. Τα έξοδα της καλύπτονταν από τα εισοδήματα των κτημάτων του Ι. Ναού της Μητρόπολης, τις ετήσιες εισφορές των μοναστηριών , τις προαιρετικές εισφορές των κατοίκων της Άρτας και τα κληροδοτήματα.
Στη Σχολή δίδαξαν εκτός από τους 16 Διευθυντές, 23 θεολόγοι, 18 φιλόλογοι, 2 παιδαγωγοί, 9 μαθηματικοί, 4 φυσικοί , 6 γυμναστές, 4 μουσικοί, 2 γεωπόνοι , 3 δάσκαλοι τεχνικών και 1 γαλλικών.
Στην τελευταία πενταετία που διηύθυνε τη σχολή ο Νικ. Σουμελίδης, η σχολή παρουσίασε αξιοσημείωτη δράση. Και οι γιορτές που έδινε των Τριών Ιεραρχών, του Ευαγγελισμού και στην απονομή των πτυχίων υπήρξαν πραγματικά για την Άρτα «πνευματικές μυσταγωγίες».
Πρώτος Οικονόμος της Σχολής ήταν ο Σπύρος Παπαχρήστος.
Σπουδαίοι καθηγητές ήταν: K.Σιωμάλας (Γυμνασιάρχης Αγνάντων), Ν.Σουμελίδης (ο τελευταίος διευθυντής της Σχολής), Ι.Φραγκούλης (έγινε αργότερα καθηγητής της ελληνικής Σχολής της Αρχιεπισκοπής Αμερικής), Π.Κοροντζής (μετέπειτα διευθυντής της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ιωαννίνων), Ν.Κοτζιάς (αργότερα επίσκοπος Μαραθώνος με το όνομα Δαμασκηνός), Χρ. Τατσιόπουλος, Ι.Σουλτάνης, Σ.Παπαχρήστος, Ι.Σαγκριώτης (θεολόγος διευθυντής), Δ.Μπαλτάς (ιατρός), Χρ. Αλεξίου (χάθηκε σε τορπιλισμό καραβιού από τους Ιταλούς μαζί με τον Δαβάκη), Κ.Μόραλης (πατέρας του μεγάλου ζωγράφου και Καθηγητή της Σχολής Καλών Τεχνών Γ.Μόραλη), Απ. Σέρρης (ο καλύτερος μαθηματικός στην Ελλάδα μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο), Ν.Μπλέτσης (διετέλεσε καθηγητής στην Αλεξάνδρεια), Θεοχ. Τσούτσινος (θείος του ιστορικού Ι.Τσούτσινου), Α.Παπαδόπουλος (διευθυντής της Ιερατικής Σχολής Βελλάς) κ.α..
Η Σχολή ήταν ένα ζωντανό κομμάτι της πόλης της Άρτας συμβάλλοντας με τον τρόπο της στην πιο θρησκευτική ,ποδοσφαιρική και πνευματική ζωή της (μορφωμένοι δάσκαλοι των διαφόρων σχολείων της πόλης και της Ιερατικής Σχολής ίδρυσαν το 1895 ένα μουσικοφιλολογικό και αθλητικό σωματείο (που είχε μαγιά τους κυνηγούς!), τον «Ηπειρωτικό Σύλλογο Άρτας ο Σκουφάς» και οι φιλόλογοι της Ιερατικής Σχολής Π.Παπασπύρου και Γ.Κουτσογιάννης ίδρυσαν το 1926 μαζί με άλλους το φιλολογικό Σύλλογο «Μικρός όμιλος»).
Η Ιερατική Σχολή και το Γυμνάσιο αποτελούσαν τα ανώτερα πνευματικά ιδρύματα της πόλης της Άρτας, για τις τέσσερες πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα.
Η Κλαίρη Γιώτη καταθέτει μια ζωντανή μαρτυρία από ένα απόφοιτο του Ιεροδιδασκαλείου , τον συνταξιούχο δάσκαλο Σπύρο Παπαγεωργίου (πέθανε το 2011) και η εργασία της περιέχει πολλές πληροφορίες, για τους καθηγητές της Σχολής, από τον αείμνηστο δικηγόρο ιστορικό Ιωάννη Τσούτσινο.
Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες του βιβλίου, αναλλοίωτες στον χρόνο, υφαρπάζουν την αιωνιότητα, δοξάζουν τον άνθρωπο, τον ιερέα, τον δάσκαλο, τον αγώνα τους. Ακινητοποιούν τη στιγμή, την καθιστούν εσαεί παρούσα. Ένα απίστευτο παρελθόν ταυτισμένο με έναν τόπο, την Άρτα, ξαναζωντανεύει στη μνήμη μας, περασμένο με την πατίνα του χρόνου.
Το βιβλίο αυτό είναι ένας φόρος τιμής στους ιερείς και δασκάλους όλου του κόσμου και κυρίως στους πραγματικούς, ευσυνείδητους και ακούραστους ιερείς και δασκάλους της περιοχής της Άρτας.
Η συγγραφέας ερευνά και εξετάζει μεθοδικά τις πηγές και τη βιβλιογραφία για την εποχή, επιμένει και για την παραμικρή αφώτιστη λεπτομέρεια, αξιολογεί όλα τα διαθέσιμα στοιχεία που οδηγούν στην ιστορική αλήθεια. Βγάζει το άρωμα της εποχής όχι μόνο από τα αντικειμενικά ιστορικά τεκμήρια, αλλά και από τις μικρές λεπτομέρειες της αφήγησης. Πρόκειται για επαγγελματική τελειοθηρία.
Ένα βιβλίο Αριστούργημα, που δεν πρέπει να λείψει από κανένα σπίτι της Άρτας και της Ηπείρου.
Η Κλαίρη Γιώτη γεννήθηκε στην Άρτα όπου και τελείωσε το Λύκειο. Σπούδασε Γεωλογία στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Συνέχισε τις σπουδές της στα Παιδαγωγικά στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Σχολή Ιωαννίνων και στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Φοίτησε στο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης «Ευάγγελος Παπανούτσος» του Πανεπιστημίου Πατρών. Είναι κάτοχος master του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στην κατεύθυνση «Θετικές επιστήμες στην Εκπαίδευση» με ειδίκευση στις «Φυσικές και Περιβαλλοντικές Επιστήμες», όπου εκπονεί και τη διδακτορική της διατριβή. Εργάζεται στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Είναι σύζυγος του αείμνηστου μικροβιολόγου Θωμά Καράμπαλη με τον οποίο απόκτησε έναν γιο, τον Λάμπρο.
Υ.Γ. Απόφοιτοι της Σχολής ήταν: ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, Σεραφείμ, ο μετέπειτα Μητροπολίτης Ελασσώνας Σεβαστιανός, ο παπά Γιώργης Στάθης από την Στεφανιάδα (υπηρέτησε στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής), ο Μελισσουργιώτης παπά-Κώστας (Παπαχρήστος), εφημέριος για πολλά χρόνια του Παντοκράτορος και της Παρηγορήτριας, ο ιερέας Παπαγεωργίου Αθανάσιος και ο Ιωάννης Παπαγεωργίου (παππούς και πατέρας του πρώην υφυπουργού Υγείας Γεωργίου Παπαγεωργίου), ο Αρχιερατικός Επίτροπος Ι.Μ.Α. Σταύρος Παπαχρήστος (παππούς της Βάνας Γκίζα), ο ιερέας του Αγίου Νικολάου και θεολόγος Κώστας Μπουρνάκας, ο ιερέας του Αγίου Γεωργίου Νίκος Σπύρου, ο ιερέας Κώστας Καλιακάτσος του Αγίου Δημητρίου, ο δάσκαλος Γιώργος Ζορμπάς, ο θεολόγος καθηγητής Σταύρος Ναστούλης, ο δάσκαλος Γκόντζιος Δημήτριος (παππούς του Διευθυντή της αθλητικής εφημερίδας «Derby»), ο Δημήτριος Μαγειριώτης (Εκδότης της Αρτινής εφημερίδας «Το Φως»), ο ιερέας Ηλίας Χουλιάρας (παππούς των γιατρών Ναπολέων, Ηλία και Χρήστου Χουλιάρα), ο δάσκαλος Βάγιας Χαριλόγης ,ο δάσκαλος Νίκος Παπανικολάου, ο ιερέας Ευάγγελος Σταύρου, ο δάσκαλος Βασίλης Λίναρης, ο ιερέας Χριστόφορος Νίκου, ο δάσκαλος Κώστας Σκουροπάνος, ο ιερέας Νίκος Βαδιβούλης και ο υιός του Τηλέμαχος, ο δάσκαλος Ιωάννης Οικονομίδης , ο ιερέας Αλέξης Κολοβός, ο ιερέας Λυκούργος Γκούβελος, ο δάσκαλος Κώστας Γεωργούλας (πατέρας του ιατρού Γιώργου Γεωργούλα), ο δάσκαλος Μίμης Μάρκου, ο δάσκαλος Κώστας Λουτσάρης, ο δάσκαλος Σπύρος Παπαγεωργίου (πατέρας των καθηγητών Ιωάννη και Τάκη Παπαγεωργίου), ο δάσκαλος Χαρίλαος Αράπης, ο δάσκαλος Αθανάσιος Γιάπρος, ο δάσκαλος Κώστας Μαυρογιάννης, ο Παναγιώτης Μπουζούκος (αδελφός της δασκάλας Αλίκης Μπουζούκου-Οικονόμου), ο ιερέας Ευάγγελος Σκούρας (πεθερός του Καθηγητή του Τ.Ε.Ι.-Ηπείρου Κοσμά Σιώζου), οι Πραμαντιώτες: Νίκος Μάργαρης (ιερέας) και Σωτήρης Μάργαρης (παππούς και πατέρας του λογιστή Νίκου Μάργαρη), Ιωάννης Μέγγας, Γεώργιος Κλαφούνης, Δημήτριος και Χαρίλαος Παπαχρήστος, Χαρίλαος Τζαχρήστας (δάσκαλος), οι Μελισσουργιώτες: Βαγγέλης Γκονέζος (δάσκαλος), Γεώργιος Γκονέζος, Ιωάννης Ζυγούρης (δάσκαλος), Αθανάσιος, Γεώργιος και Παναγιώτης Μαστρογιάννης, Χρήστος Κουτσούμπας (φοίτησε μόνο 1 χρόνο), Ιωάννης Τρομπούκης (δάσκαλος), Σταύρος Κοντόβας (ιερέας), Κώστας Καραγιάννης (ιερέας), Σωτήρης Τρομπούκης (δάσκαλος-πατέρας του μαιευτήρα Σπύρου Τρομπούκη) , οι ποδοσφαιριστές του Παναμβρακικού Άρτας: Κων/νος Δέδες (δάσκαλος), Ηλίας Λυκώκας (δάσκαλος), Φώτης Γραίκας, Νίκος Τσάνης, Ελευθέριος Γκουβέλης, Κώστας Δράμης, Γεώργιος και Νίκος Ευαγγελής, Μιχαήλ Κίκης, ο ποδοσφαιριστής της Πανεργατικής: Ιωάννης Γκιώνης (δάσκαλος), ο ιερέας Σεραφείμ Δήμας από Τρίκαλα Κορινθίας, ο ιερέας Νίκος Φαραντούρης από Σάμη Δωδεκανήσων κ.α.
Πηγές: «Παναμβρακικός Άρτας 1926-1946» Κώστας Μπανιάς 2012
«Δημοτικό Σχολείο Μελισσουργών 1803-1993» Κώστας Μπανιάς 2012
«Οι δάσκαλοι των μειονοτικών σχολείων της Β.Ηπείρου 1900-1939» Παναγιώτης Τζιόβας
Περιοδικό «Σκουφάς» 1953
Η εργασία αυτή ερευνά την ίδρυση, την οργάνωση, τη διοίκηση της Ιερατικής Σχολής της πόλης της Άρτας, από το 1903-1940 και τα νομοθετικά διατάγματα, που καθόριζαν τη λειτουργία της .Παρατίθενται ακόμη: θέματα απολυτηρίων εξετάσεων, προσωπικό της σχολής, διδακτικά βιβλία, στοιχεία εσωτερικού κανονισμού, άσκηση εποπτείας, κίνηση μαθητικού δυναμικού, φωτογραφίες της εποχής.
Η εργασία έχει πολύ μεγάλη Βιβλιογραφία ελληνική και ξένη, άρθρα και Λήμματα.
Τα ερευνητικά ερωτήματα στα οποία δίνει απαντήσεις σε αυτή την εργασία η συγγραφέας είναι:
- Για ποιο σκοπό ιδρύθηκε η Ιερατική Σχολή στο συγκεκριμένο χώρο και χρόνο;
- Οι λόγοι της κατάργησή της είχαν σχέση με τη γενικότερη μεταρρυθμιστική προσπάθεια του 1929;
- Ποια ήταν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της παρεχόμενης εκπαίδευσης;
- Ποιος ο ρόλος των επιθεωρητών;
- Ποια ήταν η κοινωνική και γεωγραφική προέλευση των μαθητών της;
- Υπήρξαν ειδικά γεγονότα στη διάρκεια της λειτουργίας της;
- Ποια η σχέση της με τον κοινωνικό περίγυρο της πόλης;
- Μπορούν να γίνουν συσχετίσεις ανάμεσα σε εκπαιδευτικά γεγονότα και κοινωνικοπολιτικά φαινόμενα;
Η Ιερατική Σχολή κατόρθωσε να υποστηρίξει την μόρφωση του τοπικού και όχι μόνο κλήρου και να στελεχώσει όχι μόνο τους ιερούς ναούς αλλά και τα σχολεία με καταρτισμένους για την εποχή τους εκπαιδευτικούς.
Το βιβλίο αυτό, μας μιλάει για εποχές που η Άρτα διεκδικεί τη θέση και τον ρόλο της στην ελληνική κοινωνία, στην αυγή και στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, τότε που υπήρχε μια άλλου είδους ποιότητα στις ανθρώπινες σχέσεις, στην κοινωνία και στην παιδεία.
Η μνήμη, το παρελθόν, η φωνή των πραγμάτων και προσώπων, οι εικόνες και μυρωδιές εποχής, ο φωτισμός του χώρου: τα νήματα που διατρέχουν τον λόγο της Κλαίρης Γιώτη, μπλέκονται αξεχώριστα το ένα μέσα στο άλλο, αλλά εκείνο που κυριαρχεί σίγουρα στο βιβλίο της είναι η Αρτινή εκπαίδευση.
Η πόλη της Άρτας καλλιεργούσε από τα μέσα του 13ου αιώνα το δέντρο της παιδείας!!
Οι Σχολές και τα σχολεία μαρτυρούν και την αφύπνιση των κατοίκων της Άρτας, που η αφύπνιση αυτή τελικά οδήγησε στην απελευθέρωση το 1881.
Στην Άρτα λειτουργούσε Δημόσια Ελληνική Σχολή το 1234 την εποχή του Μιχαήλ Β Κομνηνού, στην οποία μαθήτευσε το 1580 ο Μάξιμος ο Γραικός.
Από το 1662 έως το 1768 υπήρχε στην Άρτα η Σχολή Μανωλάκη, την οποία υποστήριξαν οι ιερείς, με εισοδήματα από τις εκκλησίες του Αγίου Βασιλείου και της Υπαπαντής. Στη Σχολή αυτή μαθήτευσαν ο Ευγένιος Βούλγαρης ο γνωστός Έλληνας διαφωτιστής και ο Νικόλαος Σκουφάς , ο ιδρυτής της Φιλικής Εταιρείας.
Μετά την καταστροφή (1821) της Σχολής Μανωλάκη, από τους Τούρκους , οι Αρτινοί ίδρυσαν Ελληνική Σχολή στο Αγιορείτικο Μετόχι των Αγ.Αναργύρων, που βρίσκονταν μέσα στην εβραϊκή συνοικία και το 1836 ίδρυσαν στην θέση που βρισκόταν ο πυρίκαυστος ναός του Αγίου Γεωργίου , νέα Αλληλοδιδακτική Σχολή.
Ακόμη λειτουργούσαν δυο οθωμανικές σχολές, μια κατωτέρα και μια ανώτερων μαθημάτων και το 1823 και μια Εβραϊκή.
Το 1856 ιδρύθηκε Παρθεναγωγείο στη συνοικία του Αγίου Κωνσταντίνου, με έξοδα της Μονής Κάτω Παναγιάς.
Μέχρι την απελευθέρωση της πόλης (1881) λειτουργούσαν συνολικά 64 σχολεία στην πόλη και τα περίχωρα , όπου φοιτούσαν 3.500 αγόρια και 150-200 κορίτσια. Τα σχολεία συντηρούνταν από τις Ιερές Μονές, μερικά από γονείς των σπουδαστών και άλλα από τις εκκλησίες.
Το 1881 συστάθηκε το πρώτο Γυμνάσιο τεσσάρων τάξεων και το τριτάξιο Σχολαρχείο.
Το 1903, επί του Αρχιεπισκόπου Άρτης Γενναδίου, ιδρύθηκε η Ιερατική Σχολή Άρτας, λόγω της γεωγραφικής θέσης της πόλης (η Άρτα ήταν η τελευταία μεγάλη πόλη στα δυτικά σύνορα του ελληνικού κράτους με την Τουρκία). Η Σχολή στεγαζόταν στα κτίρια της Μητρόπολης Άρτας.
Ως διτάξια Σχολή (1903-1922) πρόσφερε τις υπηρεσίες της αποκλειστικά στον κλήρο , το διάστημα (1922-1924) ως τετρατάξια, την περίοδο (1924-1931) λειτούργησε ως Ιεροδιδασκαλείο (με στόχο την κατάρτιση ιερέων και δασκάλων), δηλαδή οι σπουδαστές της στελεχώσανε ενορίες και δημοτικά σχολεία. Το διάστημα (1931-1940) λειτούργησε ως πεντατάξια Ιερατική Σχολή μόνο για την μόρφωση του κλήρου, καθώς έπαυσε να έχει δικαίωμα λειτουργίας του Παιδαγωγικού Τμήματος.
Από την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας το διδασκαλικό επάγγελμα συνδυαζόταν συχνά με το επάγγελμα του ιερέα. Την περίοδο αυτή η εκκλησία ήταν ο μοναδικός φορέας της Ελληνικής Παιδείας. Η ενασχόληση των ιερωμένων με τη διδασκαλία γινόταν παράλληλα και οι λόγοι ήταν: η έλλειψη αρχικά και των δύο επαγγελματικών κατηγοριών , η έλλειψη μορφωμένων ιερέων και η εξασφάλιση των εφημερίων με το μισθό του δασκάλου μέχρι τουλάχιστον να φτάσουν σε ηλικία χειροτονίας (30 ετών).
Το 1931 υπήρχαν στην πόλη 7 σχολεία με 1.220 μαθητές δηλ. ένα γυμνάσιο (260 μαθητές) , δύο σχολαρχεία(400 μαθητές), δύο δημοτικά αρρένων (260 μαθητές), ένα δημοτικό θηλέων (240 μαθήτριες), ένα ισραηλίτικο σχολείο (60 μαθητές) και η Ιερατική Σχολή, που στις αρχές της δεκαετίας του ‘30 συγκέντρωσε το μεγαλύτερο αριθμό σπουδαστών.
Από τους 1036 μαθητές που ήταν εγγεγραμμένοι στην Ιερατική Σχολή Άρτας, οι δάσκαλοι που αποφοίτησαν ανέρχονται σε 300, πολλοί δε από τους μαθητές δεν τελείωσαν την Σχολή (μόνο το 16,6% περάτωνε με επιτυχία τις σπουδές).
Τα μαθήματα που διδάσκονταν οι μαθητές, ηλικίας 14-21, ήταν μαθήματα για την ιεραρχική μόρφωση, μαθήματα γενικής μόρφωσης, τεχνικά και παιδαγωγικά μαθήματα, η γαλλική γλώσσα, η εκκλησιαστική μουσική και ωδική, η γεωπονία, η Υγιεινή και η γυμναστική.
Το πρόγραμμα μαθημάτων της Σχολής ήταν αυτό των Γυμνασίων.
Οι σπουδαστές ήταν παιδιά εργατών, αγροτών (στα προπολεμικά χρόνια της ψωροκώσταινας, οι αγράμματοι αγρότες και εργάτες σκοτωνόταν στη δουλειά, για να μάθουν τα παιδιά τους γράμματα, ήξεραν να εκτιμούν την αξία της παιδείας) και ιερέων , από την Άρτα, Πελοπόννησο και Θεσσαλία.
Η Σχολή λειτουργούσε και ως οικοτροφείο που στέγαζε και σίτιζε τους εσωτερικούς μαθητές. Τα έξοδα της καλύπτονταν από τα εισοδήματα των κτημάτων του Ι. Ναού της Μητρόπολης, τις ετήσιες εισφορές των μοναστηριών , τις προαιρετικές εισφορές των κατοίκων της Άρτας και τα κληροδοτήματα.
Στη Σχολή δίδαξαν εκτός από τους 16 Διευθυντές, 23 θεολόγοι, 18 φιλόλογοι, 2 παιδαγωγοί, 9 μαθηματικοί, 4 φυσικοί , 6 γυμναστές, 4 μουσικοί, 2 γεωπόνοι , 3 δάσκαλοι τεχνικών και 1 γαλλικών.
Στην τελευταία πενταετία που διηύθυνε τη σχολή ο Νικ. Σουμελίδης, η σχολή παρουσίασε αξιοσημείωτη δράση. Και οι γιορτές που έδινε των Τριών Ιεραρχών, του Ευαγγελισμού και στην απονομή των πτυχίων υπήρξαν πραγματικά για την Άρτα «πνευματικές μυσταγωγίες».
Πρώτος Οικονόμος της Σχολής ήταν ο Σπύρος Παπαχρήστος.
Σπουδαίοι καθηγητές ήταν: K.Σιωμάλας (Γυμνασιάρχης Αγνάντων), Ν.Σουμελίδης (ο τελευταίος διευθυντής της Σχολής), Ι.Φραγκούλης (έγινε αργότερα καθηγητής της ελληνικής Σχολής της Αρχιεπισκοπής Αμερικής), Π.Κοροντζής (μετέπειτα διευθυντής της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ιωαννίνων), Ν.Κοτζιάς (αργότερα επίσκοπος Μαραθώνος με το όνομα Δαμασκηνός), Χρ. Τατσιόπουλος, Ι.Σουλτάνης, Σ.Παπαχρήστος, Ι.Σαγκριώτης (θεολόγος διευθυντής), Δ.Μπαλτάς (ιατρός), Χρ. Αλεξίου (χάθηκε σε τορπιλισμό καραβιού από τους Ιταλούς μαζί με τον Δαβάκη), Κ.Μόραλης (πατέρας του μεγάλου ζωγράφου και Καθηγητή της Σχολής Καλών Τεχνών Γ.Μόραλη), Απ. Σέρρης (ο καλύτερος μαθηματικός στην Ελλάδα μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο), Ν.Μπλέτσης (διετέλεσε καθηγητής στην Αλεξάνδρεια), Θεοχ. Τσούτσινος (θείος του ιστορικού Ι.Τσούτσινου), Α.Παπαδόπουλος (διευθυντής της Ιερατικής Σχολής Βελλάς) κ.α..
Η Σχολή ήταν ένα ζωντανό κομμάτι της πόλης της Άρτας συμβάλλοντας με τον τρόπο της στην πιο θρησκευτική ,ποδοσφαιρική και πνευματική ζωή της (μορφωμένοι δάσκαλοι των διαφόρων σχολείων της πόλης και της Ιερατικής Σχολής ίδρυσαν το 1895 ένα μουσικοφιλολογικό και αθλητικό σωματείο (που είχε μαγιά τους κυνηγούς!), τον «Ηπειρωτικό Σύλλογο Άρτας ο Σκουφάς» και οι φιλόλογοι της Ιερατικής Σχολής Π.Παπασπύρου και Γ.Κουτσογιάννης ίδρυσαν το 1926 μαζί με άλλους το φιλολογικό Σύλλογο «Μικρός όμιλος»).
Η Ιερατική Σχολή και το Γυμνάσιο αποτελούσαν τα ανώτερα πνευματικά ιδρύματα της πόλης της Άρτας, για τις τέσσερες πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα.
Η Κλαίρη Γιώτη καταθέτει μια ζωντανή μαρτυρία από ένα απόφοιτο του Ιεροδιδασκαλείου , τον συνταξιούχο δάσκαλο Σπύρο Παπαγεωργίου (πέθανε το 2011) και η εργασία της περιέχει πολλές πληροφορίες, για τους καθηγητές της Σχολής, από τον αείμνηστο δικηγόρο ιστορικό Ιωάννη Τσούτσινο.
Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες του βιβλίου, αναλλοίωτες στον χρόνο, υφαρπάζουν την αιωνιότητα, δοξάζουν τον άνθρωπο, τον ιερέα, τον δάσκαλο, τον αγώνα τους. Ακινητοποιούν τη στιγμή, την καθιστούν εσαεί παρούσα. Ένα απίστευτο παρελθόν ταυτισμένο με έναν τόπο, την Άρτα, ξαναζωντανεύει στη μνήμη μας, περασμένο με την πατίνα του χρόνου.
Το βιβλίο αυτό είναι ένας φόρος τιμής στους ιερείς και δασκάλους όλου του κόσμου και κυρίως στους πραγματικούς, ευσυνείδητους και ακούραστους ιερείς και δασκάλους της περιοχής της Άρτας.
Η συγγραφέας ερευνά και εξετάζει μεθοδικά τις πηγές και τη βιβλιογραφία για την εποχή, επιμένει και για την παραμικρή αφώτιστη λεπτομέρεια, αξιολογεί όλα τα διαθέσιμα στοιχεία που οδηγούν στην ιστορική αλήθεια. Βγάζει το άρωμα της εποχής όχι μόνο από τα αντικειμενικά ιστορικά τεκμήρια, αλλά και από τις μικρές λεπτομέρειες της αφήγησης. Πρόκειται για επαγγελματική τελειοθηρία.
Ένα βιβλίο Αριστούργημα, που δεν πρέπει να λείψει από κανένα σπίτι της Άρτας και της Ηπείρου.
Η Κλαίρη Γιώτη γεννήθηκε στην Άρτα όπου και τελείωσε το Λύκειο. Σπούδασε Γεωλογία στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Συνέχισε τις σπουδές της στα Παιδαγωγικά στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Σχολή Ιωαννίνων και στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Φοίτησε στο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης «Ευάγγελος Παπανούτσος» του Πανεπιστημίου Πατρών. Είναι κάτοχος master του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στην κατεύθυνση «Θετικές επιστήμες στην Εκπαίδευση» με ειδίκευση στις «Φυσικές και Περιβαλλοντικές Επιστήμες», όπου εκπονεί και τη διδακτορική της διατριβή. Εργάζεται στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Είναι σύζυγος του αείμνηστου μικροβιολόγου Θωμά Καράμπαλη με τον οποίο απόκτησε έναν γιο, τον Λάμπρο.
Γράφει: Ο Κώστας Τραχανάς
Υ.Γ. Απόφοιτοι της Σχολής ήταν: ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, Σεραφείμ, ο μετέπειτα Μητροπολίτης Ελασσώνας Σεβαστιανός, ο παπά Γιώργης Στάθης από την Στεφανιάδα (υπηρέτησε στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής), ο Μελισσουργιώτης παπά-Κώστας (Παπαχρήστος), εφημέριος για πολλά χρόνια του Παντοκράτορος και της Παρηγορήτριας, ο ιερέας Παπαγεωργίου Αθανάσιος και ο Ιωάννης Παπαγεωργίου (παππούς και πατέρας του πρώην υφυπουργού Υγείας Γεωργίου Παπαγεωργίου), ο Αρχιερατικός Επίτροπος Ι.Μ.Α. Σταύρος Παπαχρήστος (παππούς της Βάνας Γκίζα), ο ιερέας του Αγίου Νικολάου και θεολόγος Κώστας Μπουρνάκας, ο ιερέας του Αγίου Γεωργίου Νίκος Σπύρου, ο ιερέας Κώστας Καλιακάτσος του Αγίου Δημητρίου, ο δάσκαλος Γιώργος Ζορμπάς, ο θεολόγος καθηγητής Σταύρος Ναστούλης, ο δάσκαλος Γκόντζιος Δημήτριος (παππούς του Διευθυντή της αθλητικής εφημερίδας «Derby»), ο Δημήτριος Μαγειριώτης (Εκδότης της Αρτινής εφημερίδας «Το Φως»), ο ιερέας Ηλίας Χουλιάρας (παππούς των γιατρών Ναπολέων, Ηλία και Χρήστου Χουλιάρα), ο δάσκαλος Βάγιας Χαριλόγης ,ο δάσκαλος Νίκος Παπανικολάου, ο ιερέας Ευάγγελος Σταύρου, ο δάσκαλος Βασίλης Λίναρης, ο ιερέας Χριστόφορος Νίκου, ο δάσκαλος Κώστας Σκουροπάνος, ο ιερέας Νίκος Βαδιβούλης και ο υιός του Τηλέμαχος, ο δάσκαλος Ιωάννης Οικονομίδης , ο ιερέας Αλέξης Κολοβός, ο ιερέας Λυκούργος Γκούβελος, ο δάσκαλος Κώστας Γεωργούλας (πατέρας του ιατρού Γιώργου Γεωργούλα), ο δάσκαλος Μίμης Μάρκου, ο δάσκαλος Κώστας Λουτσάρης, ο δάσκαλος Σπύρος Παπαγεωργίου (πατέρας των καθηγητών Ιωάννη και Τάκη Παπαγεωργίου), ο δάσκαλος Χαρίλαος Αράπης, ο δάσκαλος Αθανάσιος Γιάπρος, ο δάσκαλος Κώστας Μαυρογιάννης, ο Παναγιώτης Μπουζούκος (αδελφός της δασκάλας Αλίκης Μπουζούκου-Οικονόμου), ο ιερέας Ευάγγελος Σκούρας (πεθερός του Καθηγητή του Τ.Ε.Ι.-Ηπείρου Κοσμά Σιώζου), οι Πραμαντιώτες: Νίκος Μάργαρης (ιερέας) και Σωτήρης Μάργαρης (παππούς και πατέρας του λογιστή Νίκου Μάργαρη), Ιωάννης Μέγγας, Γεώργιος Κλαφούνης, Δημήτριος και Χαρίλαος Παπαχρήστος, Χαρίλαος Τζαχρήστας (δάσκαλος), οι Μελισσουργιώτες: Βαγγέλης Γκονέζος (δάσκαλος), Γεώργιος Γκονέζος, Ιωάννης Ζυγούρης (δάσκαλος), Αθανάσιος, Γεώργιος και Παναγιώτης Μαστρογιάννης, Χρήστος Κουτσούμπας (φοίτησε μόνο 1 χρόνο), Ιωάννης Τρομπούκης (δάσκαλος), Σταύρος Κοντόβας (ιερέας), Κώστας Καραγιάννης (ιερέας), Σωτήρης Τρομπούκης (δάσκαλος-πατέρας του μαιευτήρα Σπύρου Τρομπούκη) , οι ποδοσφαιριστές του Παναμβρακικού Άρτας: Κων/νος Δέδες (δάσκαλος), Ηλίας Λυκώκας (δάσκαλος), Φώτης Γραίκας, Νίκος Τσάνης, Ελευθέριος Γκουβέλης, Κώστας Δράμης, Γεώργιος και Νίκος Ευαγγελής, Μιχαήλ Κίκης, ο ποδοσφαιριστής της Πανεργατικής: Ιωάννης Γκιώνης (δάσκαλος), ο ιερέας Σεραφείμ Δήμας από Τρίκαλα Κορινθίας, ο ιερέας Νίκος Φαραντούρης από Σάμη Δωδεκανήσων κ.α.
Πηγές: «Παναμβρακικός Άρτας 1926-1946» Κώστας Μπανιάς 2012
«Δημοτικό Σχολείο Μελισσουργών 1803-1993» Κώστας Μπανιάς 2012
«Οι δάσκαλοι των μειονοτικών σχολείων της Β.Ηπείρου 1900-1939» Παναγιώτης Τζιόβας
Περιοδικό «Σκουφάς» 1953
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια κάτω από κάθε ανάρτηση εκφράζουν ΜΟΝΟ τις απόψεις των αναγνωστών που τις δημοσιεύουν.
O "Τηλεβόας" σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά προτιμά τα ελληνικά και όχι τα greeklish, το χιούμορ και όχι τις ύβρεις.
Επίσης, επειδή πιστεύει στη δύναμη του διαλόγου, αλλά όχι στην εμπαθή και στείρα αντιπαράθεση μόνο για το θεαθήναι, διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά σχόλια που είναι υπέρ το δέον υβριστικά ή άσχετα με το άρθρο.