Το μέλλον της πολιτικής

Σκέψεις και προβληματισμοί για μια αξιόπιστη πορεία

γράφει ο Γιώργος Παπαβασιλείου

   Η πολιτική δεν είναι ούτε κάτι το μεταφυσικό, ούτε κάτι το απρόσωπο. Είναι μια λειτουργία και δραστηριότητα κατ’ εξοχήν πρακτική με ανθρώπινες δραστηριότητες, που έχει ρόλο αποκλειστικά ρυθμιστικό. Ρόλο που την κάνει κορυφαία λειτουργία των ανθρώπινων κοινωνιών. Και αυτή η σχέση της την κάνει να συναρτάται απόλυτα με τις υπόλοιπες δραστηριότητες και λειτουργίες των κοινωνιών. Είναι περισσότερο τέχνη και λιγότερο επιστήμη και οπωσδήποτε συνυφασμένη με ανθρώπινη διάσταση.
   Το μέλλον της επομένως είναι απόλυτα συνδεδεμένο με το μέλλον της κοινωνίας μας και ως εκ τούτου από την πορεία και κυρίως την εξέλιξη της πολιτικής στη χώρα μας θα επηρεασθεί και το μέλλον μας.
   Την πολιτική την υπηρετούν άνθρωποι και επομένως η ποιότητά της είναι συνυφασμένη με το περιεχόμενο των αξιών και των ικανοτήτων αυτών που την εκφράζουν. Αναμφισβήτητα υπάρχουν και ικανοί, αλλά οι εξαιρέσεις δεν αλλάζουν τον κανόνα. Και οι λόγοι είναι πολλοί. Κυριότερος όμως είναι, ότι αυτοί οι ίδιοι που ασχολούνται με την πολιτική της αφαίρεσαν το χαρακτήρα της κορυφαίας λειτουργίας και καθιέρωσαν την μικροπολιτική ως κυρίαρχη έκφραση των ελαττωμάτων του χαρακτήρα τους. Έλλειψη ειλικρίνειας, πελατειακή σχέση, διχαστική συμπεριφορά, ωφελιμιστική αντίληψη. Αντίληψη που την οδήγησε στη σημερινή της απαξίωση, σε πράξεις ...

ευτελισμού και αναξιοπρεπούς συμπεριφοράς από την κοινωνία. Έντονη παρουσία μετριότητας και πλήρης απουσία μέτρου.
   Η πολιτική στη σημερινή συγκυρία δεν θα έχει μέλλον αν δεν προσελκύσει τους καλλίτερους των πολιτών, αυτούς που αναδεικνύονται μέσα στο αξιακό σύστημα της προσφοράς, της δημιουργίας και της διάκρισης. Και για να συμβεί αυτό θα πρέπει όλοι μας να πεισθούμε ότι η πολιτική είναι μια αξιοπρεπής δραστηριότητα μια έντιμη διαδικασία και μια υπεύθυνη και αντικειμενική λειτουργία που κινείται μέσα σε ένα πλαίσιο αρχών και αξιών. Και για να συμβεί αυτό θα πρέπει να μπουν και κυρίως να τηρούνται κανόνες. Καμιά διαδικασία και πολύ περισσότερο η πολιτική δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς κανόνες και μάλιστα τίμιους. Πολιτική καθαρή δεν γίνεται με ασυλία, διακριτές λειτουργίες, προνόμια και εξαιρέσεις. Απαιτείται επομένως αναθεώρηση των διατάξεων που αφορούν στην ευθύνη των υπουργών, στην ασυλία των βουλευτών και το « πόθεν έσχες» των πολιτικών προσώπων. Και όταν καθοριστεί το πλαίσιο των κανόνων, το πρώτο και κυρίαρχο μέλημα πρέπει να είναι η καθημερινή και έμπρακτη διαφύλαξή τους.
   Κύριο χαρακτηριστικό της δημοκρατίας είναι η ύπαρξη αυτοτελών και ανεξάρτητων εξουσιών. Πρέπει όλες οι εξουσίες όπως ορίζει το Σύνταγμα να πηγάζουν από το λαό, να υπάρχουν υπέρ αυτού και του έθνους, αφού θεμέλιο του πολιτεύματος είναι η λαϊκή κυριαρχία. Στις μέρες μας διαχειρίζεται η πολιτική σωστά αυτή την ευθύνη; Δεν νομίζω ότι σήμερα οι πολίτες πιστεύουν, ότι η πρώτη και άμεσα εκλεγόμενη από το λαό Νομοθετική Εξουσία, ασκεί τα καθήκοντά της κατά τρόπο που περιποιεί ιδιαίτερη τιμή στο πολίτευμα και το λαό που την επέλεξε. Γιατί τι άλλο από δυσλειτουργία του πολιτεύματος είναι όταν λειτουργεί με ελάχιστους παρόντες βουλευτές η Βουλή, όταν νομοθετούν ολίγοι με τροπολογίες που ελάχιστοι έχουν συντάξει και ακόμα ολιγότεροι κατανοήσει; Οι αντιπρόσωποι του έθνους, έχουν επομένως μεταβληθεί σε επικυρωτές αποφάσεων της Εκτελεστικής Εξουσίας; Οι νόμοι είναι τα σοβαρότερα δημιουργήματα της πολιτικής και απαιτούν σοβαρότητα σε όλα τα στάδια της δημιουργίας. Και ακόμα χρειάζονται ικανούς, αφοσιωμένους και απερίσπαστους εργάτες.
   Είναι επομένως σαφές και αναμφισβήτητο ότι τι το πολίτευμα δυσλειτουργεί, παρά τις καλές προθέσεις όσων το υπηρετούν, και ως εκ τούτου πρέπει να αλλάξουν βασικοί κανόνες λειτουργίας του. Και το λογικό ερώτημα που προκύπτει είναι ποια θα είναι και πως πρέπει να λειτουργεί η Εκτελεστική Εξουσία; Δημιουργεί πρόβλημα ότι το ένα τέταρτο των μελών της πλειοψηφίας καταλαμβάνει και θέσεις στην Εκτελεστική Εξουσία, με αποτέλεσμα αυτοί που την υπηρετούν να υφίστανται διχασμό ευθυνών και προτεραιοτήτων, ψυχολογική πίεση στην άσκηση των καθηκόντων τους, εξάρτηση από την εκλογική τους βάση;
   Υπάρχουν δοκιμασμένες συνταγές που εφαρμόζονται με επιτυχία σε άλλες δημοκρατικές χώρες. Όπως η άμεση εκλογή της Εκτελεστικής Εξουσίας από το λαό. Μήπως είναι η ώρα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να εκλέγεται άμεσα από το λαό και αυτός να επιλέγει τα μέλη της Κυβέρνησής του, που θα χρειάζονται ή όχι την εμπιστοσύνη της Νομοθετικής Εξουσίας; Μήπως πρέπει να ενισχυθεί ο ρυθμιστικός ρόλος του Προέδρου της Δημοκρατίας; Μήπως πρέπει να υπάρχει ασυμβίβαστο μεταξύ βουλευτικού και υπουργικού αξιώματος έτσι ώστε αυτός ο διακριτός ρόλος να λειτουργεί υπέρ του δημοσίου συμφέροντος και του κοινωνικού συνόλου;
   Η δυσλειτουργία της Νομοθετικής Εξουσίας για δεκαετίες, δημιούργησε μια ανεπαρκή και αναποτελεσματική Δημόσια Διοίκηση, που με τη σειρά της οδηγεί σε δημιουργία ενός φαύλου κύκλου τις συνέπειες του οποίου ζούμε έντονα σήμερα. Η ανάγκη είναι προφανής. Χωρίς να παραβλέπεται ότι έγιναν βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση ( Συνήγορος του πολίτη, Ελεγκτές Δημόσιας Διοίκησης, διαύγεια), απαιτείται πολιτική βούληση για υιοθέτηση ενός νέου μοντέλου Δημόσιας Διοίκησης, αποτελεσματικού δίκαιου και έντιμου, που να υπηρετεί την κοινωνία και τα προβλήματά της και να την προστατεύει από τις αυθαιρεσίες των λειτουργών της.
   Η συγκρότηση της Νομοθετικής και Εκτελεστικής Εξουσίας καθορίζεται μέσω εκλογών από τα υπάρχοντα κοινωνικά ρεύματα, τάσεις και ομάδες, εκφραστές των οποίων είναι τα πολιτικά Κόμματα. Υπηρετεί σήμερα η οργάνωση των πολιτικών κομμάτων επαρκώς τη δημοκρατία; Παρότι έχουν γίνει σημαντικά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, πολλές φορές δίνεται η εντύπωση ότι δεν λειτουργούν τα κόμματα χάριν της δημοκρατίας ,αλλά η δημοκρατία χάριν των κομμάτων. Αντί να εκφράζουν κοινωνικές τάσεις μήπως αρκετές φορές εκφράζουν την επαγγελματική τους οργάνωση; Μήπως μεταβλήθηκαν και σε δυνάμεις απορρύθμισης της κρατικής μηχανής, σε πελατειακό σύστημα εξυπηρέτησης οπαδών και φίλων; Μήπως οι τοπικές Κομματικές οργανώσεις συμπεριφέρονται όταν τα Κόμματα βρίσκονται στην Κυβέρνηση, σαν μικροϊδιοκτήτες της κρατικής μηχανής;
   Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι σημαντικό ρόλο στη λειτουργία της δημοκρατίας ,αλλά και στην ποιότητα της πολιτικής, διαδραματίζει η δημοκρατία μέσα στα Κόμματα. Γιατί περισσότερη δημοκρατία στα Κόμματα οδηγεί σε περισσότερη ευθύνη, έλεγχο και ισορροπίες. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι τα μεγάλα πολιτικά Κόμματα είναι συνασπισμοί κοινωνικών ρευμάτων και συνισταμένες κοινωνικών τάσεων και ως εκ τούτου η έκφραση διαφορετικής γνώμης δεν πρέπει να θεωρείται ως υπονόμευση ή ανταρσία. Είναι η έκφραση κοινωνικής πολυσυλλεκτικότητας και πολύπλευρης προσφοράς, που δεν πρέπει να οδηγεί σε αποπνικτική πειθαρχία σκέψης και δράσης.
   Χωρίς να παραβλέπεται ότι έχουν πραγματοποιηθεί ριζικές αλλαγές στις οργανωτικές δομές των Κομμάτων, όπως η εκλογή πολιτικών ηγεσιών μέσω καθολικής ψηφοφορίας και προέδρων κομματικών οργανώσεων αντίστοιχα, πρέπει να γίνουν ακόμα βήματα ανοιχτών διαδικασιών με σεβασμό στις αποφάσεις των τοπικών κοινωνιών για ουσιαστικό εκδημοκρατισμό των πολιτικών Κομμάτων με σαφείς εγγυήσεις διαφάνειας στα οικονομικά τους.
   Ειδοποιός διαφορά του δημοκρατικού πολιτεύματος είναι το εκλογικό σύστημα. Οι κανόνες εκλογής πρέπει να είναι δίκαιοι και σταθεροί. Μήπως είναι η ώρα το εκλογικό σύστημα να έχει μακρά διάρκεια, να εξασφαλίζει δίκαιο, σταθερότητα και απεξάρτηση από συμφέροντα; Μήπως πρέπει να καθιερωθεί η διάρκεια της θητείας της Βουλής, για να αποφεύγεται ο πρόωρος τερματισμός του βίου της αυθαίρετα από την εκάστοτε πλειοψηφία; Μήπως πρέπει να μειωθεί ο αριθμός των εκπροσώπων του λαού στο Κοινοβούλιο; Μήπως πρέπει αυτός ο θεμελιώδης νόμος της Δημοκρατίας-το εκλογικό σύστημα- να υπάρχει στο Σύνταγμα, προϊόν ευρύτερης συναίνεσης;
   Και ενώ δεν έχουμε μονιμότητα στους κανόνες της εκλογής έχουμε μονιμότητα στους πολιτικούς. Η δεύτερη ειδοποιός διαφορά της δημοκρατίας είναι ότι οι εκλεγόμενοι δεν είναι μόνιμοι. Είναι πεποίθησή μου ότι η πολιτική δεν είναι επάγγελμα, ούτε κληρονομικό δικαίωμα, αλλά κοινωνική προσφορά. Γιατί για να μπορέσει κάποιος να προσφέρει ό,τι καλλίτερο πρέπει να μη διακατέχεται από το άγχος της επαγγελματικής εξέλιξης και να μην κουβαλάει μαζί του δουλείες δικών πράξεων του παρελθόντος. Οι αρχαίοι ΄Ελληνες αλλά και άλλοι λαοί έχουν καθορίσει θητεία για ορισμένες εκλεγόμενες θέσεις, πράγμα που είναι απολύτως λογικό. Η ανθρώπινη προσφορά στο μέγεθος και την ένταση που απαιτείται στην πολιτική δεν μπορεί να είναι ισόβια. Εξ άλλου οι θέσεις της προσφοράς είναι περιορισμένες και πρέπει να δίδεται η ευκαιρία, αλλά και η τιμή να προσφέρουν σε πολλούς. Πιστεύω επομένως ότι σε μια αναθεώρηση των κανόνων της δημοκρατίας πρέπει να περιληφθούν και χρονικά όρια προσφοράς σε διάφορα εκλεγόμενα αξιώματα. Τη συνέχεια εξ ΄ άλλου στη δημοκρατία την εξασφαλίζουν η παράδοση και οι ιδέες και όχι οι άνθρωποι. ΄Αλλωστε ισχύει με τον καθορισμό ορίου δύο θητειών του Προέδρου της Δημοκρατίας.
   Μέσα στη γενικότερη απαξίωση μεταβλήθηκε και ο ρόλος άλλων εξουσιών με καθοριστική σημασία στη λειτουργία του Κράτους, όπως η Τοπική Αυτοδιοίκηση, ο Συνδικαλισμός , τα Μέσα Επικοινωνίας. ΄Εχουν γίνει και αυτά εξαρτήματα των υπολοίπων εξουσιών που δυσλειτουργούν. Πρέπει και εδώ τα πράγματα να μπουν στη θέση τους. Να συνυπάρξει με την έννοια της ολότητας , η διάκριση του διαφορετικού.
   Για να πορευθούμε στη νέα πραγματικότητα πρέπει να αποκατασταθεί η αξιοπιστία του πολιτικού συστήματος και η εμπιστοσύνη μεταξύ πολιτών και πολιτικών. Χρειάζεται μια κατάλληλη πολιτική μεταρρύθμιση που θα εκφράσει ένα εκσυγχρονιστικό ανορθωτικό κίνημα. Η πολιτεία μας χρειάζεται ανασύνταξη με σύγχρονους κατάλληλους πολιτικούς μηχανισμούς και θεσμούς, που θα εγγυώνται την ανάπτυξη την κοινωνική δικαιοσύνη την ασφάλεια και την ευημερία των πολιτών. Και για να γίνει αυτό πρέπει η πολιτική να παύσει να είναι πολιτική σκοπιμοτήτων και να γίνει πολιτική αρχών. Η πολιτική μόνη της δεν μπορεί να αναπτύξει τις κοινωνίες και τους λαούς. Μπορεί όμως να αποτελέσει σημαντική τροχοπέδη αν η ίδια δεν συμβαδίζει με την εποχή της. Πρέπει ακόμα οι πολιτικοί να αποτελέσουν την κινητήρια δύναμη, οι πολίτες να αναπτύξουν μια νέα στάση θετικής συμμετοχής στην πορεία της κοινωνίας και του έθνους και όλοι μαζί να φτιάξουμε το θεσμικό οικοδόμημα που θα διασφαλίζει την πορεία προς το μέλλον.
   Είναι δύσκολο να είσαι οραματιστής και ταυτόχρονα ρεαλιστής, και αυτό ισχύει κυρίως για τους πολιτικούς που προσπαθούν να τα κάνουν και τα δύο. Η καθημερινότητα δεν τους επιτρέπει να δουν το μέλλον και το άγχος του αύριο. Δεν τους αφήνει να διαχειριστούν σωστά το παρών και το ενδιαφέρον τους εξαντλείται για μια χρονική περίοδο που δεν είναι ούτε παρόν ούτε μέλλον.
   Η χώρα μας και ο λαός μας σήμερα βρίσκονται σε μια δύσκολη οικονομική, κοινωνική και πολιτική συγκυρία αποτέλεσμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και της κακής πολιτικής διαχείρισης κατά την μεταπολιτευτική περίοδο. Εδώ προσδιορίζεται και η έννοια της αλλαγής πορείας και του εκσυγχρονισμού. Απαιτείται να βαδίσουμε με τη λογική της νέας πραγματικότητας και των μεταβολών που επιτάσσει. Και αυτό πρέπει να γίνει σε όλες τις δραστηριότητες και λειτουργίες της πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής μας ζωής.
   Για να μπει ξανά η χώρα σε πορεία υγιούς ανάπτυξης, πρέπει να εκσυγχρονίσουν την πολιτική τους πριν απ΄όλα οι ίδιοι οι πολιτικοί. Να εκσυγχρονίσουν τις πολιτικές δομές και την πολιτική πρακτική. Και το θεμελιώδες έργο να εκσυγχρονίσει τους πολιτικούς και την ασκούμενη πολιτική τους παρουσία και δράση, ανήκει στο λαό που τους εκλέγει. Είναι ευθύνη που πρέπει να την αναλάβει ο κάθε πολίτης χωρίς ενδοιασμούς, αναστολές και σκοπιμότητες.

Γιώργος Παπαβασιλείου
π. Νομάρχης ΄Aρτας.
Επικεφαλής μείζονος Αντιπολίτευσης του Δήμου Αρταίων